โครงการเขื่อนกั้นลำน้ำโขงที่ “สีพันดอน” เมืองโขง แขวงจำปาสัก

ประเทศเพื่อนบ้าน

เขื่อน”ซีพี”

By transbordernews on 9 กรกฎาคม, 2014

Click on the link to get more news and video from original source:  http://transbordernews.in.th/home/?p=4770

สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) ทยอยดำเนินแผนงานก่อสร้างเขื่อนทั่วประเทศทั้งหมด 5 กลุ่ม จำนวนทั้งสิ้น 92 โครงการไปเรื่อยๆ ตามเป้าหมาย “แบตเตอรี่แห่งอุษาคเนย์”

ไม่สนใจว่า เขื่อนจะทำลายล้างวิถีชีวิตคน ชุมชน และแหล่งอาหารโลกอย่างไร

จนเมื่อผมมีโอกาสไปเก็บข้อมูลวิถีชีวิตชาวประมงที่ “สีพันดอน” เมืองโขง แขวงจำปาสักอีกครั้งสัปดาห์ก่อน ตามคำชวนของโครงการพัฒนาทักษะการสื่อสาร ประเด็นสร้างเสริมสุขภาวะในพื้นที่พรมแดน

ขากลับมีโอกาสแวะสังเกตการณ์พื้นที่ก่อสร้างหนึ่งใน 92 โครงการ ความน่าสนใจอย่างยิ่งไม่เพียงเพราะกั้นแม่น้ำโขงเท่านั้น แต่ความน่าสนใจยังอยู่ตรงชื่อเจ้าของโครงการคือ “บริษัท เจริญเอ็นเนอร์ยี แอนด์ วอเทอร์ เอเชีย จำกัด” หนึ่งในเครือเจริญโภคภัณฑ์ (ซีพี)

ถือเป็นครั้งแรกที่ซีพีหันมาเอาดีทางธุรกิจพลังงาน หลังจากเข้าไปทำธุรกิจและอุตสาหกรรมการเกษตรในลาวมานานเกิน 20 ปี

ไม่กี่สัปดาห์ก่อน เจ้าหน้าที่บริษัทยกทีมลงพื้นที่หมู่บ้าน 4 แห่งบริเวณหัวงานสร้างเขื่อน พูดแบบสุภาพคือเก็บข้อมูล แลกเปลี่ยนความคิดเห็น และสร้างความเข้าใจกับชาวบ้านในข้อดี และประโยชน์โครงการ

พูดอย่างหยาบคายคือ เป็นหนึ่งในแผนเตรียมการอพยพ 4 หมู่บ้าน ราว 1,000 หลังคาเรือนออกไปอยู่พื้นที่อื่น

เขื่อนแห่งนี้ชื่อ “เขื่อนภูงอย” (Phou Ngoy) มีกำลังผลิตไฟฟ้า 651 เมกะวัตต์ สร้างกั้นลำน้ำโขงที่เมืองปากเซ แขวงจำปาสัก จัดอยู่ในกลุ่มลงนามสัญญาข้อตกลงเพื่อการพัฒนาโครงการ (Project Development Agreement) แล้วเมื่อปี 2553 ลาวให้เวลาศึกษาความเป็นไปได้ในทางเศรษฐกิจ วิชาการ สิ่งแวดล้อม และสังคมจนถึงปี 2561

ย้อนกลับไปปี 2551 ชัชวาล เจียรวนนท์ ประธานบริษัท เจริญเอ็นเนอร์ยีฯ กับทองมี พมวิไซ รมช.กระทรวงแผนการและการลงทุนของลาว ร่วมเซ็นบันทึกช่วยความจำเพื่อความเข้าใจโครงการเขื่อนแห่งหนึ่งที่นคร เวียงจันทน์

ในบันทึกดังกล่าว รัฐบาลลาวอนุญาตให้เครือซีพีสำรวจและศึกษาโครงการเขื่อนกั้นลำน้ำโขงที่จุด บ้านลาดเสือ เมืองซะนะสมบูน แขวงจำปาสัก ภายในเวลา 30 เดือน หากคุ้มค่าทางเศรษฐกิจ ผู้ลงทุนจากไทยจะได้รับอนุญาตให้ก่อสร้าง มีอายุสัมปทาน 30 ปี

แต่ด้วยเหตุผลกลใดไม่ทราบ เขื่อนลาดเสือแปรเปลี่ยนมาเป็นเขื่อนภูงอย และย้ายจากเมืองซะนะสมบูนมาอยู่ปากเซ

ผมเดินขึ้นวัดภูงอย ความสูงระดับ 400 ขั้น ไปถ่ายภาพมุมสูง ดูจุดที่จะสร้างเขื่อนกั้นแม่น้ำโขงบริเวณดอนเลา โดยดอนเลาจะเป็นเหมือนแกนกลางเขื่อนพอดี

พูดคุยกับชาวบ้านจึงทราบว่า ทางเจ้าหน้าที่บริษัท และเจ้าหน้าที่รัฐยืนยันว่า น้ำจะไม่ท่วมบริเวณนี้แน่ แม้ส่วนใหญ่จะรับฟังด้วยดี แต่ชาวบ้านก็ไม่เชื่อ ต่างยืนยันว่าจะไม่ยอมย้ายหนีไปไหน

“แกนนำชาวบ้านบางคนถึงกับท้าว่า มีเขื่อนวันไหน จะยืนรออยู่ตีนภูงอย ถ้าน้ำไม่ท่วมตีนภู ให้เอาปืนมายิงหัวตรงนั้นเลย”

ไม่รู้ซิครับ ขายไก่ซีพี ปลาซีพี ข้าวแกงซีพีแล้ว นี่ยังจะขาย “ไฟฟ้าซีพี” อีกเหรอ

ผลิตโภคภัณฑ์ขายจนรวยเละ ภาพลักษณ์เฟี้ยวฟ้าวแล้ว อยู่ดีไม่ว่าดี จะข้ามพรมแดนไปรบกวนชาวลาวให้เสียรังวัดทำไม

ข้อยบ่เข้าไจ๊เจ้าจิงๆ
——————-
อนึ่ง ภายหลังจากงานเขียนชิ้นนี้ถูกเผยแพร่ออกไป ทางทีมประชาสัมพันธ์ของซีพีได้โทรศัพท์แจ้งมายังผู้เขียนว่า โครงการนี้ไม่อยู่ในเครือซีพี โดยนายชัชวาลเป็นหลาน มิได้เกี่ยวข้องกับกิจการซีพี

คอลัมน์ โลกนี้มีรากหญ้า มติชน 8 กค.

—————-

ประเทศเพื่อนบ้าน

ข้อเท็จจริงจากสีพันดอน-ดอนสะโฮง บนทางเลือก เขื่อน vs วิถีดั้งเดิม

By transbordernews on 5 กรกฎาคม, 2014

Click on the link to get more news and video from original source:  http://transbordernews.in.th/home/?p=4744

ความแรงของน้ำทำให้ได้ยินเสียงดังมาแต่ไกล เมื่อเดินไปถึงริมตลิ่งเห็นไอน้ำฝอยฟุ้งตามโตรกหินต่างๆ ขณะที่เรือน้อยลำหนึ่งยังสามารถแล่นฝ่าสายน้ำเชี่ยวกรากได้อย่างน่าอัศจรรย์ ใจ แต่ชาวบ้านส่วนใหญ่ ทั้งที่เป็นเจ้าของหลี่และทีมงาน รวมทั้งพ่อค้าที่มารับซื้อปลา กำลังนั่งคุยฆ่าเวลาเพื่อเตรียมตัวลงหลี่ในช่วงบ่ายแก่ๆ

หลี่เป็นเครื่องมือจับปลาขนาดใหญ่ที่นิยมใช้กันในเมืองโขง แขวงจำปาสัก ทางตอนใต้สุดของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว)

ทีมงานโครงการพัฒนาทักษะการสื่อสารทำข่าวสืบสวนฯ พร้อมด้วยนักข่าว 4-5 คนยืนอยู่ที่บริเวณตาดโพ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของฮู (รู)สะโฮง แขนงของแม่น้ำโขงที่แตกกระจายเป็นช่องน้ำต่างๆมากมายเมื่อ “น้ำโขง”หรือ “น้ำของ”ไหลมาถึงสีพันดอน หรือ 4,000 ดอนปลายเดือนมิถุนายน 2557 พวกเราเดินทางเข้าไปสู่เมืองโขง ภายหลังจากชาวบ้านส่งข่าวมาแจ้งว่าฤดูกาลจับปลากำลังเริ่มต้นขึ้น และกองทัพปลากำลังเคลื่อนตัวจากทางใต้สู่สีพันดอน เราจึงเร่งสำรวจฮูสะโฮงในช่วงฝนนี้ เพราะหวั่นใจว่าอีกไม่นานสภาพความอุดมสมบูรณ์ที่เห็นอยู่ในเบื้องหน้าจะกลาย เป็นเพียงอดีต เพราะรัฐบาลลาวได้ให้สัมปทานแก่นักลงทุนสัญชาติมาเลย์ในการสร้างเขื่อนปิดฮู สะโฮง ในวันที่พวกเรากำลังลงพื้นที่อยู่นั้น อีกด้านหนึ่งคณะมนตรีแม่น้ำโขงก็ได้จัดประชุม MRC Council Meeting ขึ้นที่กรุงเทพฯการประชุม 4 ประเทศสมาชิก คือลาว ไทย กัมพูชา เวียดนาม ได้มีวาระหารือสำคัญ คือกรณีเขื่อนดอนสะโฮง ซึ่งตั้งแต่ปลายปีที่แล้วสปป.ลาว ได้ยื่น “แจ้งล่วงหน้า” หรือ Prior Notification ตามข้อตกลงแม่น้ำโขง พ.ศ.2538 โดยถือว่าการสร้างเขื่อนครั้งนี้เป็นอธิปไตยของตน ในขณะที่เวียดนาม กัมพูชา รวมทั้งไทย ได้แสดงความไม่พอใจและต้องการให้ลาวเข้ากระบวนการ “ปรึกษาหารือล่วงหน้า” หรือ Prior Consultation เนื่องจากเห็นว่าเขื่อนแห่งนี้อาจมีผลกระทบข้ามพรมแดนไปถึงประเทศอื่นๆ และเรียกร้องให้ชะลอโครงการไป 10 ปีเพื่อศึกษาผลกระทบให้รอบคอบ

ท่าทีจาก 3 ประเทศตลอดหลายเดือนที่ผ่านมาทำให้ในครั้งนี้ทางการลาวยอมถอย 1 ก้าว อย่าไรก็ตามนายวีระพง วีระวง ผู้ช่วยรัฐมนตรีกระทรวงพลังงานและเหมืองแร่ของลาวยังยืนยันชัดเจนว่า “ด้วยความร่วมมือ รัฐบาลลาวจะเดินหน้าพัฒนาโครงการ (เขื่อนดอนสะโฮง) อย่างรับผิดชอบและยั่งยืน”

กระบวนการปรึกษาหารือล่วงหน้า มีขั้นตอนคือลาวส่งเอกสารโครงการให้แก่ MRC และประเทศสมาชิก จากนั้นแต่ละประเทศจัดเวทีหารือ ตามแต่ที่กำหนดไว้ในกฎหมายของประเทศตน (กรณีเขื่อนไซยะบุรี ไทยจัดเวทีรับฟังความคิดเห็นจากประชาชน 3 ครั้ง แต่ชาวบ้านเห็นว่าไม่เพียงพอจนนำมาซึ่งการฟ้องศาลปกครอง ซึ่งศาลปกครองสูงสุดมีคำสั่งรับฟ้องคดีสัญญารับซื้อไฟฟ้าเมื่อปลายเดือน มิย. )

กระบวนการนี้มีกรอบเวลา 6 เดือน เท่ากับว่าการก่อสร้างยังไม่ควรเกิดขึ้นในช่วงครึ่งปีนี้ แต่นายฮันส์ กุตส์แมน ผู้บริหาร MRC ก็ได้ออกตัวว่าไม่มีกระบวนการให้ประเทศสมาชิก “โหวต” ไม่ให้ก่อสร้างเขื่อนน้ำโขง แม้จะเกิดประเด็นข้ามพรมแดนก็ตาม

ความคลุมเครือจากที่ประชุมMRC เป็นเช่นนี้มาโดยตลอด ขณะที่ชาวบ้านที่หากินอยู่กับปลา อยู่กับหลี่ แทบไม่เคยรับรู้ข่าวสารใดๆ และได้แต่ก้มหน้าเผชิญชะตากรรมเมื่อทางการลาวสั่งเตรียมตัวห้ามหาปลาโดยใช้ หลี่
“เขาบอกว่าปีนี้ให้ทำหลี่ได้เพราะเรายังไม่มีอาชีพอื่น แต่ผมก็ไม่รู้ว่าเขาจะห้ามเด็ดขาดเมื่อไหร่ เพราะฮูอื่นๆทั้งที่ฮูช้างเผือก ฮูสะดำ เขาห้ามทำหลี่แล้ว ผมคิดว่าพอเขาสร้างสะพานเสร็จก็คงห้ามเรา” พ่อตัน (นามสมมุติ) คนหาปลาบอกถึงความกังวลใจ แกมีหลี่อยู่ 3 หลัง แต่ปีนี้น้ำท่วมไปแล้ว 2 หลังซึ่งก็ได้ปลาไปแล้วมากพอสมควร เหลืออีก 1 หลังซึ่งยังได้ปลาอยู่วันละนับร้อยกิโลกรัม
ตาดโพเป็นระบบนิเวศที่สำคัญของฮูสะโฮง และชาวบ้านใช้เป็นพื้นที่สร้างหลี่และลวง หากเมื่อใดสร้างเขื่อนปิดท้ายฮูสะโฮงสำเร็จ บริเวณนี้จะกลายเป็นอ่างเก็บน้ำที่ไม่เหลือร่องรอยของตาดโพและหลี่อีกต่อไป

เฉพาะที่ตาดโพมีหลี่อยู่ 20 กว่าหลัง และลวง 7 หลัง ทั้งหลี่และลวงเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นของคนสีพันดอนอันน่าทึ่ง โดยหลี่อาศัยความเชี่ยวกราดของกระแสน้ำให้เป็นประโยชน์ ซึ่งโดยธรรมชาติของปลาจะว่ายทวนน้ำขึ้นไปหากินและวางไข่โดยเฉพาะในฤดูน้ำ หลาก หลักการของหลี่คือปลาตัวใดที่ไม่สามารถต้านความแรงของน้ำได้ก็จะไหลตาม น้ำตกลงไปในหลี่ที่วางอยู่ตามฮูน้ำต่างๆ แต่ไม่ใช่ว่าทุกฮูจะสร้างหลี่ได้ ตรงนี้เป็นภูมิปัญญามาตั้งแต่ครั้งบรรพบุรุษ เพราะต้องรู้ว่าฮูใดมีปลาว่ายและหากหมดแรง ปลาจะตกมาในทิศทางใด

ส่วนลวงนั้น หลักการก็เหมือนลอบดักปลาในบ้านเรา เพียงแต่สร้างเป็นกรงใหญ่สี่เหลี่ยมโดยหล่อเสาหลักให้แน่น เพื่อให้ต้านทานความแรงของสายน้ำ และขังปลาขนาดใหญ่ไว้ได้

“หลี่ของพ่อเป็นมรดกมาจากบรรพบุรุษ ไม่รู้ว่ากี่รุ่นต่อกี่รุ่น ตั้งแต่จำความได้ก็ตามปู่ ตามพ่อ ไปหลี่แล้ว รวมๆแล้วหลี่นี่น่าจะอายุเป็นร้อยๆปี สมัยก่อนปลามากมายกว่านี้ บางปีหนักถึงขนาดหลี่แตก เพราะเราเข้าไปเก็บปลาไม่ทัน ขนาดจ้างคนช่วยกันขน ก็ยังไม่ทัน พอปลามันอัดกันมากๆแล้วโดนกระแสน้ำแรงๆ หลี่ก็แตก เราเจอเหตุการณ์แบบนี้มาหลายครั้งแล้ว บางทีต้องรีบตักปลาทิ้งอย่างไม่เสียดาย” พ่อตันเล่าถึงบรรยากาศในวันที่กองทัพปลามาถึงเมื่อครั้นอดีต
ผู้เฒ่าบอกว่าที่ผ่านมาทางการลาวได้ปิดประกาศห้ามหาปลาโดยใช้หลี่ โดยแจ้งว่าจะหาอาชีพใหม่มาทดแทน แต่จนบัดนี้ก็ยังไม่มีอะไรชัดเจน ที่สำคัญคือยังไม่มีใครพูดถึงเรื่องค่าชดเชยใดๆ “ต่อให้ใครมาซื้อสัก 200 ล้านกีบ พ่อก็ไม่ขาย เพราะหลี่หากิน หาอยู่ได้ทุกปี แค่ปีที่แล้วเพียงปีเดียว เราได้เงินจากการขายปลาคนละ 20 ล้านกีบ จากจำนวนคนทั้งหมด 7 คน พ่ออยากเก็บหลี่ไว้ให้ลูกให้หลานได้มีอยู่มีกิน เหมือนที่ปู่และพ่อยกสมบัติชิ้นนี้ให้เรา”
แต่ดูเหมือนความต้องการของพ่อตันกับความเป็นจริงจะสวนทางกัน เพราะขณะนี้บริษัทที่ได้รับสัมปทานสร้างเขื่อนกั้นฮูสะโฮงได้เริ่มสร้าง สะพานจากแผ่นดินใหญ่บริเวณเวินคามมาสู่ดอนสะดำซึ่งอยู่ติดกับฮูสะโฮง เพื่อขนเครื่องมือและอุปกรณ์หนักเข้ามาใช้สำหรับสิ่งปลูกสร้างขนาดใหญ่ แต่เขื่อนดอนสะโฮง มีกำลังผลิตติดตั้งเพียง 260 เมกกะวัตต์ เทียบได้เป็น 2 เท่าของเขื่อนปากมูลเท่านั้น

“หากเขามาสร้างเขื่อนจริงๆ เราจะไปทำอะไรได้ รัฐบาลว่าอย่างไร เราก็ต้องทำตามนั้น” น้ำเสียงของพ่อเฒ่าดูเหมือนปลงตกและยอมจำนนต่อโชคชะตา เช่นเดียวกับคนเล็กคนน้อยทั่วไปในลาว สุดท้ายเมื่อทางการอ้างถึง“ประโยชน์ส่วนรวม” ก็ยากที่จะตั้งคำถามอื่นใด

เย็นย่ำแล้ว ชาวบ้านบางส่วนกำลังช่วยกันต้อนปลาอยู่ในลวงพร้อมกับมีเสียเฮเล็กๆทุกครั้ง เมื่อได้ปลาเพี้ยขนาด 2-3 กิโลกรัม ขณะที่อีกหลายคนช่วยกันหอบหิ้วปลาขนาดใหญ่ที่ได้จากหลี่ขึ้นมาขายพ่อค้าคน กลาง ส่วนปลาเล็กแบ่งกันเป็นกองๆ เพื่อเอากลับไปทำกินที่บ้าน

แม้ปีนี้จะได้ปลาไม่เยอะเหมือนปีก่อน แต่พวกเขายังหวังว่าในปีต่อๆไปจะยังมีโอกาสหาปลาที่ตาดโพเช่นเดิม เหมือนกับวิถีที่เคยเป็นมานับร้อยๆปี

เรื่อง และภาพโดย โลมาอิรวดี

————-

ประเทศเพื่อนบ้าน

ข้อเท็จจริงจากสีพันดอน-ดอนสะโฮง บนทางเลือก เขื่อน VS วิถีดั้งเดิม (จบ)

By transbordernews on 11 กรกฎาคม, 2014

Click on the link to get more news and video from original source:  http://transbordernews.in.th/home/?p=4785

เรือน้อย 4 ลำวิ่งลัดเลาะยอดลำแซงที่โผล่พ้นน้ำมาแค่ยอดไม้ ซึ่งเมื่อไม่กี่วันก่อนบริเวณนี้ยังคงเป็นป่าดอนริมน้ำโขง แต่พอกลางเดือนมิถุนายน น้ำได้สูงเอ่อขึ้นจนท่วมท้น ซึ่งเป็นวัฎจักรประจำปีของระบบนิเวศในสีพันดอน ดินแดนทางตอนใต้ของประเทศลาว

เมื่อน้ำใหญ่มาถึง หรือเข้าสู่ฤดูน้ำหลาก นั่นหมายถึงเทศกาลจับปลาครั้งใหญ่มาถึงแล้วเช่นกัน ทั่วทั้งเมืองโขง แขวงจำปาสัก จึงคึกคักเป็นอย่างมาก ไม่น่าเชื่อว่าสัตว์น้ำประเภทเดียวที่ชื่อ “ปลา”จะทำให้ระบบเศรษฐกิจทั้งเมืองหมุนเวียนเติบโตอย่างมีชีวิตชีวา

ช่วงปลายเดือนมิถุนายนจนถึงต้นเดือนกรกฎาคม 2557 สื่อมวลชนกลุ่มเล็กๆโดยการสนับสนุนของทีมงานโครงการพัฒนาทักษะการสื่อสารทำ ข่าวสืบสวนฯ ได้ชักชวนกันมาสำรวจความอุดมสมบูรณ์ของแม่น้ำโขงในฤดูที่กองทัพปลากำลังมา เยือนสีพันดอน

นอกจากได้เห็นปลามากมายที่กองอยู่ในตลาดนากะสังซึ่งเป็นสถานที่รับซื้อ ปลาใหญ่ที่สุดในเมืองโขงแล้ว พวกเรายังได้ตระเวนดูการจับปลาด้วยวิธีต่างๆโดยเฉพาะ “หลี่” ซึ่งได้ปลาคราวละมากๆ

พวกเราเดินทางไปยังดอนคอนเกาะ ซึ่งอยู่ทางทิศตะวันตกของเมืองโขงและติดกับชายแดนลาว-กัมพูชา โดยต้องนั่งเรือลำเล็กเพราะต้องลัดเลาะเกาะแก่งต่างๆ และน้ำอันเชี่ยวกรากในหลายช่วงซึ่งเรือใหญ่ไม่สามารถไปได้ ที่สำคัญคือคนขับเรือต้องมีความรู้ความชำนาญพื้นที่พอสมควร

เมื่อใกล้ถึงดอนคอนเกาะ เห็นกำแพงน้ำมาแต่ไกล โดยบริเวณดังกล่าวในหน้าแล้งจะเห็นเป็นน้ำตกจากหน้าผาใน 3 จุดที่ชาวบ้านเรียกว่าคอนฝั่ง คอนขามและคอนหลง แต่พอถึงหน้าน้ำ เมื่อแม่น้ำโขงยกระดับขึ้น ทั้ง 3 คอนได้เชื่อมต่อกันกลายเป็นกำแพงน้ำขนาดใหญ่ยาวนับกิโลเมตร

“ปีนี้เราได้ปลากันไม่เยอะ เพราะน้ำมาเร็วและเป็นน้ำที่ใส ไม่เหมือนปีก่อนๆที่พอฝนตกแล้วน้ำค่อยๆมาและเป็นน้ำขุ่น ทำให้ปลามาไม่ทัน กว่าปลาจะมาถึงน้ำก็ท่วมหลี่ไปเยอะแล้ว” พ่อเฒ่ารายหนึ่งซึ่งเป็นเจ้าของหลี่บนดอนคอนเกาะ เล่าถึงสถานการณ์การหาปลาในปีนี้ ซึ่งตรงกับคำบอกเล่าของคนหาปลาในหลายแห่ง

“ปีนี้เพิ่งได้ปลาไปไม่กี่ร้อยโล” คำพูดของแกดูเหมือนพูดเล่น ทำเอาคนนอกตาโต แต่ในความเป็นจริง คนที่นี่เขานับปลากันเป็นตัน เพราะแต่ละปีมีปลาลงหลี่มากมาย บางหลี่ปีเดียวได้ปลานับสิบตัน

นอกจากในช่วงต้นฝนเดือน 6-7 ที่ได้ปลากันมากๆแล้ว ช่วงเดือน 9 ปลาจะลงหลี่มากอีกครั้ง โดยเฉพาะในย่านตอนคอนเกาะ

สีพันดอนในซีกตะวันตกนี้ มีคอนและเกาะแก่งมากมาย ซ่อนเร้นความอุดมสมบูรณ์และความงามของน้ำตกไว้ให้ชวนอัศจรรย์ใจ

แต่ที่น่ากังวลคือขณะนี้มีโครงการสร้างเขื่อนอย่างน้อย 2 แห่งกำลังล้อมกรอบสีพันดอน โดยโครงการแรกคือเขื่อนดอนสะโฮง ซึ่งอยู่ทางตอนใต้ แม้ล่าสุดในการประชุมคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง (เอ็มอาร์ซี) ที่จัดขึ้นในกรุงเทพฯ ทางการลาวจะมีท่าทีรับฟังเสียงท้วงติงของเวียดนาม กัมพูชา และไทย มากขึ้น และยอมให้โครงการเขื่อนดนสะโฮงเข้าสู่กระบวนการปรึกษาหารือล่วงหน้า ตามข้อตกลงแม่น้ำโขง พศ. 2538 แต่ยังประกาศเดินหน้าพัฒนาเขื่อนดังกล่าวต่อไป

ขณะที่ด้านเหนือขึ้นมาจากสีพันดอน บริเวณดอนเลา ใกล้วัดภูงอย ห่างจากเมืองปากเซ เมืองเอกของแขวงจำปาสักเพียง 14 กิโลเมตร และห่างจากอำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานีราว 50 กิโลเมตร บริษัทสัญชาติไทยในนามบริษัทเจริญวอเตอร์แอนด์เอนเนอร์ยี เอเชีย ในเครือซีพี กำลังสำรวจข้อมูลในชุมชน เพื่อพัฒนา “โครงการเขื่อนภูงอย” หรือ “ลาดเสือ 2 “

“คณะสำรวจได้แจ้งชาวบ้านเบื้องต้นว่าหากสร้างเขื่อนแห่งนี้ต้องอพยพ ประชาชนออกจากพื้นที่ จำนวน 4 หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านผักแพว บ้านนาขอนแก่น บ้านดอนปาข่อ และบ้านมอพุ รวมราว 1,000 หลังคาเรือน“ ชาวบ้านในพื้นที่รายหนึ่ง ยืนยันการเดินหน้าของโครงการสร้างเขื่อนภูงอย

เขื่อนภูงอยจะกั้นแม่น้ำโขงในลาวเป็นแห่งที่ 2 นอกจากเขื่อนไซยะบุรีที่อยู่ระหว่างการก่อสร้าง ซึ่งเมื่อปลายเดือนมิถุนายน ศาลปกครองสูงสุดก็ได้มีคำสั่งรับฟ้อง กรณีที่ชาวบ้านไทย 37 คน ในเครือข่ายประชาชนไทย 8 จังหวัดลุ่มน้ำโขง ได้ฟ้องการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย และอีก 4 หน่วยงานรัฐ ซึ่งลงนามสัญญารับซื้อไฟฟ้าจากเขื่อนไซยะบุรีโดยไม่ปฏิบัติตามกฎหมายของ ประเทศไทย

คะเนจากจุดสร้างเขื่อนภูงอยซึ่งเป็นบริเวณที่แม่น้ำโขงแผ่ออกกว้างเกือบ กิโลเมตร เดาได้ว่าเขื่อนภูงอยจะมีกำลังผลิตติดตั้งไม่ต่ำกว่า 1,000 เมกกะวัตต์ แต่จนถึงวันนี้ข้อมูลเขื่อนยักษ์แห่งนี้กลับมีการเปิดเผยสู่สังคมน้อยมาก

“เราไม่เคยได้ยินว่าจะมีการสร้างเขื่อนข้างบนเลย เคยได้ยินแต่ที่ดอนสะโฮง” ชาวบ้านรายหนึ่งที่กำลังหิ้วปลาพวงใหญ่กลับจากหลี่แสดงอาการกังวลอย่างเห็น ได้ชัดเมื่อได้ยินข้อมูลเกี่ยวกับสร้างเขื่อนแห่งใหม่บนแม่น้ำโขง

“ปีนี้เราได้ปลาน้อย ผมว่ามันก็น่าจะเป็นสาเหตุหนึ่งมาจากเขื่อนในจีน เพราะน้ำเหนือที่ไหลมาน่าจะเป็นน้ำจากเขื่อน ไม่ใช่น้ำธรรมชาติ เพราะมันใส” เขาคาดเดาปรากฎการณ์ที่เกิดขึ้น ณ สีพันดอน ในปีนี้

“ด้านล่าง เขาก็ระเบิดหินในฮูสะดำและฮูช้างเผือกไปเมื่อปีก่อนแล้ว ทำให้ปีนี้ปลาไม่ค่อยมาที่นี่”

ฮูสะดำและฮูช้างเผือกที่เขาพูดถึงคือช่องน้ำ 2 ด้านที่ขนานกับฮูสะโฮง ซึ่งบริษัทสัมปทานสร้างเขื่อนได้ระเบิดหินในลำน้ำเพื่อให้ปลาว่ายทวนกระแส น้ำขึ้นมายังด้านบน และห้ามชาวบ้านใช้หลี่ในบริเวณดังกล่าว ทำให้ความเดือดร้อนส่งผลกระทบกันเป็นลูกโซ่

สองโครงการเขื่อนที่จะปิดหัวปิดท้ายมหานทีสีพันดอน ทำให้วังเวงใจว่าหากกลไกในภูมิภาคที่มีอยู่สำหรับ 4 ประเทศลุ่มน้ำโขงนั้นไม่สามารถทัดทานโครงการใหญ่ที่สร้างผลกระทบร้ายแรงต่อ ประชาชนนับล้านๆ คนได้

สีพันดอนแหล่งประมงน้ำจืดใหญ่แห่งลุ่มน้ำโขง เคยสะสมความมั่นคั่งด้วยกองทัพปลา จนสามารถสร้างอาณาจักรโบราณอันยิ่งใหญ่ก่อนนครวัด-นครธม วันนี้กำลังสายน้ำกำลังถูกสร้างกำแพงยักษ์กั้น และกองทัพปลากำลังถูกปิดกั้น

หรือวิถีวัฒนธรรมอันยาวนานของคนและปลากำลังในสีพันดอนกำลังกลายเป็นตำนาน

เรื่องและภาพโดย โลมาอิรวดี

Laos Agrees to More Scrutiny on Mekong Dam After Calls for Delay

By Suttinee Yuvejwattana and Jason Folkmanis |  Jun 27, 2014 12:07 AM ET

Click on the link to get more news and video from original source:  http://www.bloomberg.com/news/2014-06-27/laos-agrees-to-more-scrutiny-on-mekong-dam-after-calls-for-delay.html

Laos agreed to open a proposed hydropower project along the Mekong River to further scrutiny from neighboring countries, after Vietnam previously called for a delay in developing the dam.

The Don Sahong hydropower project, which had been submitted under a procedure known as notification, will now instead undergo a process known as prior consultation, giving member nations the opportunity to address any harmful effects on the environment, according to the Mekong River Commission, which works with member nations to promote sustainable development of the Southeast Asian artery.

“This shows some willingness to work together with other member countries, but I’m not sure if one can read too much into the change in language,” said Phuong Nguyen, a research associate at the Washington-based Center for Strategic and International Studies.

“This may be partly an attempt to work with other member countries and partly rhetorical, as long as Laos doesn’t have any other significant economic alternatives to dam-building,” Nguyen said in a telephone interview.

The Lao government said in a statement at a meeting yesterday of the commission’s council in Bangkok that it is committed to developing the Don Sahong project in a “responsible and sustainable manner” and that hydropower development is a top priority and key to stimulating the Lao economy.

‘On the Record’

“The change from notification to prior consultation means that everything we have put on the table will be put on the record,” the Lao government said in the statement. “The prior consultation process will formalize our exchange of ideas, and further demonstrates the Lao People’s Democratic Republic’s pledge to work openly and in close cooperation with member countries and development partners.”

Malaysia’s Mega First (MFCB) Corp. agreed in 2008 to build and operate Don Sahong and said in April that construction of the dam is expected to start this year and finish in 2019. Vietnam’s government in April called for a delay in construction until at least the end of 2015 and said this month it would “carefully study” the environmental impact of the Don Sahong project.

The prior consultation process “ allows the other member countries to bring forward in a more formal manner their concern,” said Hans Guttman, the chief executive of the Mekong River Commission secretariat, speaking to journalists late yesterday in Bangkok after a meeting of the commission. “Much like in the Xayaburi case, it is still a sovereign decision by a member country whether they go ahead with a project or not.”

Xayaburi Project

The Xayaburi hydropower project, which is in northwestern Laos, went through the prior consultation process before construction began. Thailand’s Ch. Karnchang (CK) Pcl, which has a stake in Xayaburi, said in March it has accelerated construction and there has been “substantial progress.”

In a 2011 filing on Xayaburi, Vietnam’s government said that the “limited timeframe of the prior consultation was not adequate to facilitate the achievement of the process’s objectives,” and asked for the project to be postponed for at least 10 years.

“Upstream hydropower development, especially the mainstream cascade, will present serious threats to the Mekong Delta, in particular saline intrusion, reduced fisheries and agricultural productivities, and degradation of bio-diversity,” Vietnam’s government said in the 2011 submission on Xayaburi.

Near Cambodia

The Don Sahong dam would be built in the far south of Laos, near the country’s border with Cambodia. The plan calls for the construction of a 260-megawatt power station, with the majority of energy generated to be exported and Thailand and Cambodia the primary target markets, according to a 2013 environmental impact assessment posted on the river commission’s website.

The commission will await a communication from Laos on switching to the prior consultation process, and a working group will be established with representatives from Cambodia, Laos, Thailand and Vietnam, according to Guttman, who said the prior consultation procedures don’t clearly stipulate whether field work can proceed during the process and that member countries would likely raise the issue with Laos.

“It appears that the Lao government has half-blinked at the Bangkok meeting, but will be able to continue work on the Don Sahong site,” said Milton Osborne, a non-resident fellow at the Lowy Institute for International Policy in Sydney.

Thailand appreciates Laos’s decision to switch to the prior consultation process, which normally takes at least six months, said Chote Trachu, Thailand’s permanent secretary for natural resources and environment.

“Laos told us they won’t start” construction during the process, Chote told reporters in Bangkok late yesterday. “Still, there is no clear rule on that.”

To contact the reporters on this story: Suttinee Yuvejwattana in Bangkok at suttinee1@bloomberg.net; Jason Folkmanis in Ho Chi Minh City at folkmanis@bloomberg.net

To contact the editors responsible for this story: Tony Jordan at tjordan3@bloomberg.net

 

 

Laos to Hear Out Mekong Neighbors on Hydro Project

Don Sahong dam runs into trouble

• Published: 26/06/2014 at 06:04 AM
• Newspaper section: News
• Writer: Apinya Wipatayotin

Click on the link to get more news and video from original source: http://www.bangkokpost.com/news/local/417416/don-sahong-dam-runs-into-trouble

Thailand will reaffirm at the Mekong River Commission (MRC) meeting today that Laos’ Don Sahong hydro-power dam project must undergo a consultation process of member states before Vientiane can move ahead with its construction.

Chote Trachoo, permanent secretary of the Ministry of Environment and Natural Resources, who heads the Thai team at the meeting, said Thailand, Vietnam and Cambodia are concerned the dam could have an adverse ecological impact on the Mekong River.

A transboundary impact assessment of the river and its surrounding environment will be needed before Laos can start the project, he said.

Don Sahong dam is Laos’ second planned hydro-power dam project after the controversial Xayaburi dam on the Mekong River which borders the four countries.

Laos last year signalled its intention to develop the Don Sahong hydro-power dam project in the Siphandone area in the southern part of the country through the MRC’s ordinary notification process, arguing the project will be built on one of the river tributaries and not on the main river itself.

However, Vietnam, Cambodia and Thailand disagreed with it, saying the project should undergo a more extensive “prior consultation process” by member states of the MRC, as the potential for impacts was significant.

An agreement could not be reached by the four countries and the issue has been left for the MRC council to decide.

Speculation is rife that a decision might be made at the MRC ministerial meeting in Bangkok today.

The 260 mega-watt Don Sahong dam project is about two times the size of Pak Moon dam in Thailand.

Thailand, Cambodia and Vietnam are concerned the dam will block fish migration in the Mekong River, which is an important natural habitat for a large number of fish.

Some environmentalists said that the dam, if built, will destroy the ecological system of the Mekong River.

Pianporn Deetes, of the International Rivers group, said the MRC must protect the Mekong River’s conservation by considering the impacts which the dam will have on the river.

Any decision must be made based on a clear study on transboundary impacts and the people’s participation.

Meanwhile, Save the Mekong Coalition yesterday said immediate action should be taken to cancel construction of Xayaburi and Don Sahong dams.

Construction of Xayaburi dam is already underway.

—————–

Laos to Hear Out Mekong Neighbors on Hydro Project

By Steve Herman

June 26, 2014 2:38 PM

Click on the link to get more news and video from original source: http://www.voanews.com/content/article/1945700.html

Laos has informed members of the Mekong River Commission (MRC) that it intends to move ahead with construction of the 260-megawatt Don Sahong dam but consider project modifications based on concerns of neighboring countries.

In a change of stance, Lao government officials recently said they will cooperate with the MRC and development partners before advancing the large and controversial project.

Thailand, Vietnam and Cambodia have raised concerns about the environmental impact of the project.

Laos previously insisted the hydroelectric dam’s placement — on a braid of the Mekong and not on the mainstream — meant the project proposal needn’t comply with the commission’s formal prior-consultation process.

MRC Chief Executive Officer Hans Guttman told reporters his secretariat will facilitate the process, but that Laos could simply ignore objections because “there is no formal democratic process.”

“It does allow for a more formal consideration of the potential consequences and allows the Lao government then to take that in consideration if that would be the case,” he said. “But the process in itself does not necessarily say that we vote on the issue in the end.”

Chote Trachu, Thailand’s permanent secretary at the Ministry of Natural Resources, says his government appreciates Laos’s shift to more inclusive consultation process.

The International Rivers non-governmental organization calls the change “an opportunity for neighboring countries to have a voice in whether or not the project is built.” But in the meantime, the group says, Laos “should stop all construction at the site of the Don Sahong dam” so a true project assessment can be conducted.

Many environmental groups contend the hydroelectric project would destroy the river’s ecological system by blocking migration of fish.

Laos says it will continue work already started to improve channels in the project area to aid fish migration.

There is also substantial concern about the construction already progressing on another Mekong dam in Laos: The Xayaburi dam, financed by commercial banks in Thailand, is intended to produce about 1,300 megawatts of electricity, nearly all of it to be purchased by the Electricity Generating Authority of Thailand (EGAT).

Last week, a consortium of conservation groups, including the Worldwide Fund for Nature (WWF), sent a letter to the junta which now holds all executive and legislative power in Thailand asking for it to suspend or cancel the power purchase agreement for the dam.

The appeal calls the project “one of the potentially most damaging dams currently under construction anywhere in the world,” and one that “constitutes the greatest trans-boundary threat to date [regarding] food security, sustainable development and regional cooperation in the lower Mekong River basin.”

Cambodia and Vietnam have also objected to the Xayaburi project.

Thailand’s Supreme Administrative Court this week agreed to consider a lawsuit against the dam’s power purchase agreement.

International Rivers on Thursday hailed the court’s move as “a clear indication of the adverse trans-boundary impact the Xayaburi Dam is likely to have on the Mekong River’s ecosystem and people, despite earlier claims made by the Lao government that the project would be sustainable.”

The Mekong is the longest river in Southeast Asia, originating in the mountains of Qinghai province in China.

The lower Mekong basin supports nearly 60 million people. The river’s fish are an important source of protein consumed by that population. And the sediment and nutrients at the river’s mouth are critical for Vietnam’s productivity in the delta.

There are plans to construct a total of 12 hydro-power projects on the lower sections of the Mekong’s mainstream. Proponents say the projects are critical for economic development in the booming region and will help alleviate poverty.

 

Steve Herman

A veteran journalist, Steven L Herman is the Voice of America Asia correspondent.

Vietnam Leading the Way for Improved Transboundary Water Governance

 

Wed, 06/18/2014 – 2:43am

Click on the link to get more news and video from original source:  http://www.internationalrivers.org/blogs/259

A boat travels along the Mekong River between the border of Laos and Cambodia International Rivers

1997 UN Watercourse Convention to Enter into Force

Vietnam has ratified a United Nations treaty on transboundary rivers, and it is time for other Mekong countries to do the same.

On May 19, Vietnam became the 35^th country to ratify the 1997 UN Convention on Non-navigational uses of International Watercourses (UNWC). This is an important global milestone because the treaty required 35 ratifications to enter into force. It will now come into effect on August 17, 2014.

Vietnam’s decision also sends an important message to the Mekong region. While the Mekong River is already governed by an international treaty – the 1995 Mekong Agreement – it has been wrongfully misinterpreted at times by Laos and other governments in the region as meaningless and unbinding.

The UNWC sets out the rules for how governments are expected to share transboundary rivers in a fair way, balancing the rights of upstream and downstream governments. These rules come from decades of international practice across the world. Using various mechanisms such as prior consultations, these rules provide a way to resolve the tensions that can arise when an upstream governments wants to use the river in a way that potentially causes significant harm to downstream governments.

In other words, the UNWC provides a possible way around the gridlock facing the Mekong River Commission.

Indeed, the Mekong Agreement is explicitly based on the draft UNWC. When the Mekong Agreement was drafted, the governments took almost all of the language directly from the text that would later become the UNWC. Unfortunately, the Mekong River Commission has stepped away from using the UNWC as a beacon for how to interpret the Mekong Agreement. If you examine the international law underlying the words that were carefully chosen to be included in the Mekong Agreement, the treaty’s requirements are clear. However if one ignores the underlying international law, as the MRC has done at times, then the treaty appears ambiguous and open to the misinterpretations that have been offered by Laos.

What this means in practice has become alarmingly apparent through the handling of the Xayaburi Dam, the first project to be submitted by Laos to the Mekong River Commission (MRC) for Prior Consultation (PNPCA) under the Mekong Agreement. Instead of responding to the requests from neighboring countries to conduct further studies, Laos moved forward unilaterally with the Xayaburi Dam, beginning construction while Cambodia and Vietnam continued to voice strong concerns about the transboundary impacts. By November 2012, the implementation of the project had advanced so far that Cambodia and Vietnam had little remaining leverage to raise concerns. And yet there has still been no official resolution to the PNPCA process.

Xayaburi Dam has set a dangerous precedent for future cooperation in the Mekong, which urgently needs to be addressed, particularly given the rapid progress towards construction of the Don Sahong Dam. While the 1995 Agreement aims to create an even playing field for upstream and downstream countries, in practice Laos continues to misinterpret the Mekong Agreement and international law, demonstrating a lack of real commitment to shared regional interests.

Vietnam has been steadfast in raising concerns about the impacts of both the Xayaburi and Don Sahong dams. During the PNPCA process for the Xayaburi Dam, Vietnam called for a moratorium on all dam building on the Mekong River for a period of 10 years, as recommended by the MRC’s Strategic Environmental Assessment. However, despite steadily voicing concern within the consultation process and now calling for the Don Sahong Dam to also undergo Prior Consultation, Vietnam has been hindered by regional politics and delicate diplomatic relationships as well as perceived ambiguities in the 1995 Mekong Agreement.

By ratifying the UNWC, Vietnam is making a public call for change, for improved governance and more equitable decision-making in the Mekong, and sending an important message that international rivers must be managed by and for all riparian nations, not just one.

At the second MRC Summit held in Ho Chi Minh City in April, the Prime Minister of Vietnam urged Cambodia, Vietnam and Laos to also sign on to the Convention. We hope that the Lower Mekong countries will follow Vietnam’s example for the sake of the Mekong River, its future and the people who depend on it. Through this action, Vietnam has offered a fair and equitable solution to the Mekong conflict. We hope that the other countries will listen.

More information: 

• For more information on the UN Watercourse Convention’s entry into force see a series of blogs by International Water Law Policy
• WWF Factsheet – All you need to know about the UN Watercourse Convention

Date:

Wednesday, June 18, 2014

——————————-

Kate Ross

Mekong Program Associate

————————————-

Recent Posts in Blog

• Vietnam Leading the Way for Improved Transboundary Water Governance – June 18, 2014
• Don Sahong Site Visit No Substitute for Regional Consultation – March 18, 2014
• Science Takes a Backseat as Xayaburi Dam Continues – December 15, 2013
• Environmental Concerns Prompt Vietnam to Cancel Two Dams – October 8, 2013
• HidroAysén Not the Right Future for Chile – August 14, 2013

Laos goes ahead with dam despite widespread concerns

Neighboring governments and environmentalists fear impact

A bridge is being constructed to connect the mainland to Don Sadam Island to facilitate work on the Hou Sahong Channel (Photo: International Rivers)

Will Baxter, Bangkok | Laos | June 18, 2014

Click on the link to get more news and video from original source:  http://www.ucanews.com/news/laos-goes-ahead-with-dam-despite-widespread-concerns/71196

Laos is proceeding with construction at the site of the controversial Don Sahong Dam despite opposition from neighboring governments and ongoing calls for a delay period and regional consultation, an environmental group revealed today.

A visit to the site earlier this month by International Rivers (IR) confirmed fears that the Don Sahong project is following “the same dangerous trajectory” taken with the Xayaburi Dam in Laos, with construction work on infrastructure taking place before neighboring countries have had a chance to undergo prior consultation, before impact assessments are finalized, and before the project’s far reaching impacts in the Mekong region are understood, according to a press release from IR.

“Continued construction towards the Don Sahong Dam is an unwelcome déjà vu for Mekong communities and governments as Laos continues to move forward unilaterally with decisions which threaten the entire region,” said Pianporn Deetes, Thailand Campaign Coordinator for IR.

“The risks go well beyond the borders of Laos. The Don Sahong Dam will irreversibly impact livelihoods and food security throughout the Mekong. Yet Laos remains unwilling to respect the requests of neighboring countries for construction to halt while trans-boundary impact studies and further consultation can be carried out,” she said.

Don Sahong villagers were informed last November that they would be resettled to make way for the dam, but have been given no further information regarding the move. Fishing has also been banned on the Hou Xang Pheuak Channel to allow Mega First Corporation, a Malaysian company, to work on creating a fish passage, but no compensation or alternative source of income has been provided for families whose livelihoods had depended on fish from the river, according to IR.

Vietnam, Cambodia and Thailand — the other three members of the Mekong River Commission (MRC) — have clearly stated that the Don Sahong Dam must undergo prior consultation, as required under the 1995 Mekong Agreement, to which Laos is a signatory.

The three countries have submitted letters to the Lao government and also reiterated their requests at a special MRC meeting in January. At the 2nd Mekong Summit in Ho Chi Minh City in April, Vietnam and Cambodia strengthened their objections by calling on Laos to halt all construction of dams on the Mekong mainstream for a 10-year period until further studies could be completed.

Te Navuth, Secretary General of the Cambodia National Mekong Committee, said yesterday via email that “Laos has rejected the request from other MRC member states…and has claimed that the construction will start by the end of 2014”.

“This is already a violation of the 1995 Mekong Agreement,” he said, adding that Laos should “halt the project and…start with a consultation process with the MRC member countries”.

 
Cambodia has also voiced concerns regarding “the possible impact of this Don Sahong project” downstream, including damage to livelihoods, and has urged Laos to “further extend the assessment” to include a trans-boundary Environmental Impact Assessment in Cambodia, said Navuth.

“Under international law, downstream countries are entitled to robust consultation,” said Ame Trandem, Southeast Asia Program Director for IR. “It’s time for Laos to respect the rights of its neighboring countries by accepting a 10-year deferment period and allowing for joint decision making based on science and consultation over the future of the shared Mekong.”

Pianporn Deetes endorsed this view. “Laos must recognize and accept that the Mekong is a shared river, and decisions must be made jointly among Lower Mekong countries, to preserve the future of this irreplaceable resource,” she said.

“The MRC Member Countries couldn’t reach a conclusion on a process for the Don Sahong Project, which was discussed at the MRC Joint Committee meeting in January,” said Surasak Glahan, a spokesman for the MRC Secretariat, via email. “The four countries had divergent views on the process for the project and agreed that the issue be discussed and decided by the MRC Council.”

The Council is scheduled to meet on June 26 and will issue a press release on the outcome of the discussion, he added.